Γονείς & παιδιά με ειδικές ικανότητες

Η γέννηση ενός παιδιού, εκτός από μεγάλη χαρά, προκαλεί και αναστάτωση στην οικογένεια, καθώς ανατρέπει τις υπάρχουσες ισορροπίες. Όταν το παιδί που γεννιέται έχει κάποια ιδιαιτερότητα, πολλές φορές οι γονείς βιώνουν διάφορα συναισθήματα (λύπη, απογοήτευση, θυμός, ενοχές) μέχρι να μπορέσουν να δουν την κατάσταση πιο θετικά.

Ακόμη, ωστόσο, κι όταν ξεπεράσουν αυτές τις συναισθηματικές αντιδράσεις, οι γονείς δεν γνωρίζουν πολλές φορές τι μπορούν να κάνουν προκειμένου να βοηθήσουν το παιδί τους να αναπτύξει όσο το δυνατόν περισσότερο τις ικανότητές του.

Γονείς υποχωρητικοί, γονείς απαιτητικοί

Οι γονείς δυσκολεύονται να καταλάβουν πόσα μπορούν να απαιτήσουν από το παιδί τους. Έτσι, αρκετές φορές βλέπουμε να γίνονται αποδεκτές συμπεριφορές οι οποίες σε κάποιο άλλο παιδί θα περιορίζονταν ως μη αποδεκτές και οι γονείς να υποχωρούν προκειμένου να μην έλθουν σε αντιπαράθεση με το παιδί. Ωστόσο, η υιοθέτηση της τακτικής αυτής οδηγεί στο να μην μάθει το παιδί να ακολουθεί κανόνες, να υποφέρει η υπόλοιπη οικογένεια και το κυριότερο να μην εξελίσσεται σωστά το παιδί.

Από την άλλη, υπάρχουν γονείς που έχουν υπερβολικές απαιτήσεις από το παιδί, πιέζοντάς το και δημιουργώντας μια πηγή έντασης που μπορεί να καταλήξει σε επιθετικότητα, νευρικότητα ή υπερκινητικότητα.
Οι γονείς δεν χρειάζεται να δέχονται κάθε ανεπιθύμητη συμπεριφορά του παιδιού. Μπορούν να βελτιώσουν την κατάσταση στο σπίτι, με την καθοδήγηση φυσικά των ειδικών, που μπορούν να τους μάθουν τρόπους ώστε να λύνουν τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν κάθε μέρα. Έτσι, σιγά-σιγά, ο γονιός μαθαίνει τον τρόπο να λύνει μελλοντικά προβλήματα, αποκτά αυτοπεποίθηση και νιώθει ότι, εκτός από την αγάπη που προσφέρει στο παιδί του, μπορεί και να το βοηθήσει να πιστέψει στον εαυτό του και να αξιοποιήσει στο έπακρο τις ικανότητές του.

Επικοινωνία και κατανόηση

Τα προβλήματα συμπεριφοράς του παιδιού σε πολλές περιπτώσεις οφείλονται στη δυσκολία επικοινωνίας του με το περιβάλλον. Είναι πολύ σημαντικό το παιδί να αποκτήσει κάποιο τρόπο να εκφράζει τις ανάγκες και τις επιθυμίες του, καθώς πολλές φορές η αιτία μιας ανεπιθύμητης συμπεριφοράς είναι ότι το παιδί δεν μπορεί να εκφραστεί.

Οι γονείς ενός παιδιού με ιδιαιτερότητα δυσκολεύονται πολλές φορές να κατανοήσουν τις ανάγκες του παιδιού τους και πολλές φορές έρχονται σε δύσκολη θέση, γιατί το παιδί αντιδρά έντονα. Σε περίπτωση, δε, που το περιβάλλον (παππούδες, γιαγιάδες, αλλά και φίλοι και γείτονες) δεν δείχνει κατανόηση και δεν υπάρχει ένα κοινωνικό στήριγμα, η ισορροπία στην οικογένεια είναι δύσκολο να αποκατασταθεί.

Οι γονείς χρειάζονται πολλή υποστήριξη, αλλά και συστηματική και πρακτική εκπαίδευση, όσον αφορά στα καθημερινά προβλήματα που αντιμετωπίζουν. Χρειάζονται άτομα που θα τους στηρίζουν στην προσπάθειά τους, θα συζητούν μαζί τους και θα βοηθούν προτείνοντάς τους ιδέες που δεν είχαν σκεφτεί. Πολλές φορές οι γονείς εγκλωβίζονται στα προβλήματα που αντιμετωπίζουν και έχουν ανάγκη να μάθουν τρόπους που θα τους οδηγήσουν σε βελτίωση. Το ενθαρρυντικό είναι ότι υπάρχουν τρόποι για να επιφέρουν αλλαγές στη συμπεριφορά του παιδιού τους και να του προσφέρουν τη δυνατότητα για καλύτερη εξέλιξη.

Οι γονείς μπορούν να βοηθήσουν το παιδί τους, μαθαίνοντάς του για παράδειγμα να φοράει το μπουφάν του, να τρώει μόνο του, ή να παίζει με διάφορα παιχνίδια. Καθώς απασχολούνται πολλές ώρες με το παιδί τους, μπορούν να εκμεταλλευθούν αυτόν το χρόνο όσο το δυνατόν πιο εποικοδομητικά για το παιδί, το οποίο είναι βέβαιο ότι θα αισθάνεται υπερήφανο για την πρόοδό του.

Τις περισσότερες φορές, όταν οι γονείς καταφέρουν να αλλάξουν κάτι στη συμπεριφορά του παιδιού τους, έστω κι αν είναι κάτι μικρό, ενθαρρύνονται και αντιλαμβάνονται ότι έχουν τη δυνατότητα να το επηρεάζουν.

Πώς μπορούμε να βοηθήσουμε τα παιδιά

Τα παιδιά με ειδικές ανάγκες μπορεί να έχουν κάποιες ιδιαιτερότητες, αλλά ούτως ή άλλως όλα τα παιδιά διαφέρουν μεταξύ τους. Αυτό που πρέπει να έχουμε πάντα υπόψη μας είναι ότι είναι και αυτά παιδιά όπως όλα τα άλλα και εκτός από την ιδιαίτερη βοήθεια που χρειάζονται, έχουν επίσης κοινές ανάγκες με τα υπόλοιπα παιδιά. Χρειάζονται αγάπη, προστασία, ασφάλεια, τους αρέσει να έχουν φίλους, να παίζουν και να μαθαίνουν καινούργια πράγματα. Θα πρέπει, λοιπόν, να τους συμπεριφερόμαστε όπως στα υπόλοιπα παιδιά και απλά όταν χρειάζονται επιπλέον βοήθεια να τα βοηθάμε όπως θα βοηθούσαμε κάποιο φίλο μας που έχει ανάγκη.

Να θυμάστε ότι:

• Η αποδοχή του παιδιού από τα μέλη της οικογένειάς του και ιδιαίτερα από τους γονείς του επηρεάζει και συχνά καθορίζει τη μετέπειτα πορεία του και την ενσωμάτωσή του στο κοινωνικό σύνολο.
• Είναι πολύ σημαντικό να καλλιεργούνται οι δυνατότητες του παιδιού, ανεξάρτητα από τη φυσική, σωματική και ψυχική του κατάσταση.
• Όσα περισσότερα γνωρίζει και αντιλαμβάνεται ο γονέας για την κατάσταση, τις ανάγκες και τις δυνατότητες του παιδιού του τόσο περισσότερα μπορεί να του προσφέρει και τόσο καλύτερα μπορεί να επιλέξει τις δραστηριότητες που θα βοηθήσουν το παιδί να αναπτύξει ουσιαστικές δεξιότητες.
• Η συμμετοχή του παιδιού σε καθημερινές δραστηριότητες του προσφέρει τη δυνατότητα να αποκτήσει εμπειρίες, αυτοπεποίθηση και ανεξαρτησία.
• Οι γονείς θα πρέπει να έχουν υπομονή, να ενθαρρύνουν το παιδί και να συμμετέχουν μαζί του σε διάφορες δραστηριότητες, βοηθώντας το και υποστηρίζοντάς το όπου χρειάζεται, ώστε να μην απογοητευτεί και τα παρατήσει.
• Το παιχνίδι είναι ιδιαίτερα σημαντικό για όλα τα παιδιά. Οι γονείς θα πρέπει να προσέξουν ποια είναι τα παιχνίδια που αρέσουν στο παιδί και το κάνουν να περνάει καλά, καθώς μέσα από το παιχνίδι και τη συνύπαρξη με άλλους, το παιδί γνωρίζει το περιβάλλον του, αποκτά εμπειρίες, μαθαίνει να συνεργάζεται και κοινωνικοποιείται.

Η πρώτη παιδική ηλικία, η πιο κρίσιμη περίοδος στην εξέλιξη κάθε παιδιού, καθορίζει σε μεγάλο βαθμό την εξέλιξη των παιδιών με ειδικές ανάγκες, που εξαρτάται από την ποιότητα, την ποσότητα και το εύρος των ερεθισμάτων που δέχονται τα παιδιά κατά την περίοδο αυτή. Έτσι, η πρώιμη υποστηρικτική παρέμβαση στα παιδιά με ειδικές ανάγκες μπορεί να οδηγήσει σε εκπληκτικά αποτελέσματα.

Συμβουλές για τους γονείς

Οι γονείς χρειάζονται υποστήριξη ώστε να μάθουν να σκέφτονται θετικά, ενθαρρύνοντας το παιδί τους. Θα πρέπει να μάθουν να εκτιμούν τις αλλαγές και την πρόοδο του παιδιού, όσο μικρές κι αν είναι, να κατανοούν τις προθέσεις του και να ρυθμίζουν τις απαιτήσεις τους ανάλογα με τις δυνατότητές του. Τα αποτελέσματα θα τους δικαιώσουν.

• Προσέξτε τη συμπεριφορά του παιδιού σας σε διάφορες καταστάσεις. Έτσι, θα μπορέσετε να κατανοήσετε καλύτερα τα συναισθήματα, τις ικανότητες και τις αδυναμίες του.
• Αναζητήστε την αιτία σε κάθε πρόβλημα που αντιμετωπίζετε με τη συμπεριφορά του παιδιού. Να θυμάστε ότι δεν προσπαθεί να σας εκνευρίσει, αλλά να εκφράσει κάποια ανάγκη του.
• Ενισχύετε σε κάθε ευκαιρία τη θετική συμπεριφορά και την πρόοδο του παιδιού, επιβραβεύοντάς το. 
• Προσπαθήστε να εντάξετε το παιδί σε ομαδικές δραστηριότητες, ανάλογα με τα ενδιαφέροντα και τις δυνατότητές του.
• Αντιμετωπίζετε το παιδί με ηρεμία και υπομονή. Η έλλειψη προγράμματος και η ένταση στο σπίτι οδηγούν συχνά σε προβληματική συμπεριφορά του παιδιού.
• Δώστε έμφαση σε αυτά που μπορεί να μάθει το παιδί και όχι σε αυτά που δεν μπορεί. Ο θετικός τρόπος σκέψης καλλιεργεί την αυτοπεποίθηση.
• Εφόσον εντοπίσετε τις συνθήκες στις οποίες δημιουργείται μία ανεπιθύμητη συμπεριφορά και τις συνέπειές της, είναι πιο εύκολο να την αλλάξετε είτε μεταβάλλοντας τις συνθήκες ώστε να αποφύγετε να την προκαλέσετε είτε επιβραβεύοντας την αποδεκτή συμπεριφορά και αποδοκιμάζοντας την ανεπιθύμητη.
• Συζητήστε με το παιδί για τις δυσκολίες που συναντά, δίνοντάς του να καταλάβει ότι δεν χρειάζεται να αγχώνεται.
• Εάν υπάρχουν και άλλα υγιή παιδιά στην οικογένεια, μην τα παραμελείτε. Αφιερώνετε τους χρόνο, μην τα φορτώνετε με υπευθυνότητες που υπερβαίνουν την ηλικία τους, συζητάτε σχετικά με τα συναισθήματά τους και προσπαθήστε να τα βοηθήσετε, δώστε τους πληροφορίες για την κατάσταση και απαντήστε στις ερωτήσεις τους με απλό και κατανοητό τρόπο.
• Καταγράψτε τυχόν απορίες και ερωτήσεις που έχετε, καθώς και παραδείγματα συμπεριφοράς του παιδιού  και συζητήστε τα με το γιατρό κατά τη διάρκεια της επίσκεψης.